Strona historii miasta Rybnik

Krótka historia miasta. Spis treści.

Początki

Osadnictwo na naszym terenie rozwinęło się w epoce kamienia. Pierwsze ślady człowieka na ziemi rybnickiej znaleziono w Rybnickiej Kuźni i liczą od 7 do 4 tys. lat p.n.e. Liczne monety z czasów rzymskich znajdowane w okolicach Rybnika wskazują na kontakty handlowe z imperium (m.in. znaleziska w Czernicy, Pogrzebieniu, Rybniku - miedziana moneta Konstantyna)
Praosada mogła należeć do jednego z ośrodków osadniczych plemienia Golęszyców lub jak chcą inni Lupiglaa (Głupie Głowy lub wilcze głowy) wymienionego u Geografa Bawarskiego ok. 845 r. W pobliskiej Syrenii i Lubomii ujawniono istnienie osady z VII -VIII wieku. Podobne osady były w Nędzy (VIII w.), Górkach Śląskich (XII w.), Rudach (XII w.), Stodołach (ceramika z VII w.), Chwałęcicach (ślady człowieka od VII w.), Zwonowicach (od XI w. sezonowa osada pasterska). Kres grodom Golęszyców przyniósł najazd Świętopełka Wielkomorawskiego, który m.in spalił osadę w Lubomii (875 r.)

Osada

Rybnik powstał na brzegach rzeki Nacyna, na stokach Góry Rudzkiej, Cerekwickiej i Kozichgór. Na przełomie IX/X wieku mogły istnieć tu 3 sadyby słowiańskie (Łanów, Rybinek, Zagrodniki ? wg ks. E. Drobnego, który jednak nie podał źródeł), które z czasem scaliły się w jeden organizm miejski.
Na podstawie badań warstw mułu, żyjący w XIX wieku Franciszek Idzikowski ustalił, że w centrum Rybnika założono pierwsze stawy ok. 900 r. Istniały co najmniej cztery stawy położone na rogu ulicy św. Jana i Sobieskiego (późniejsza restauracja "Świerklaniec", drugi w rejonie rynku, trzeci w okolicy późniejszego budynku poczty miejskiej a czwarty na terenie kampusu przy ulicy rudzkiej. W następnych wiekach powstały dalsze stawy. W okresie średniowiecza Rybnik pełnił funkcję osady rybackiej, leżącej na ważnym szlaku handlowym, wiodącym z Krakowa przez Oświęcim do Raciborza i Wrocławia. Nazwa osady pochodziła od istniejących tu stawów rybnych.

Civitas

W rejonie Rybnika do początków XIII wieku można umiejscowić kilkanaście punktów osadniczych.
Wydaje się, że Rybnik był osadą służebną Raciborza (dyplom papieski z 1229 określa przynależność Rybnika do kasztelani raciborskiej). Mieszko Plątonogi (łac. loripides) przejął dzielnicę raciborską w 1173 r. aż do 1211 r. , kiedy zmarł. Dzielnica opolsko - raciborska przypadła synowi Kazimierzowi - główny architekt ziem, które od XV nazywano Górnym Śląskiem. Ziemia rybnicka stanowiła od czasów Mieszka część księstwa raciborskiego i dzieliła jego losy (z pewnymi wyjątkami jak np. najazd mongolski, którym Rybnik nie został dotknięty) do wymarcia Piastowiczów raciborsko - opolskich w 1532 r.
Najstarszy dokument dotyczący Rybnika (dyplom) pochodzi z 1223 r. (dyplom biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z którego dowiadujemy się o ufundowaniu w Rybniku przed 1198 r. kościoła pod wezwaniem NMP poświęconego przez biskupa wrocławskiego Żyrosława II).

Następny pochodzi z 1227 r. podpisany przez papieża Grzegorza IX i dotyczy klasztoru nornertanek w Rybniku.

W pierwszych dokumentach wymienia się Rybnik, Smolną, Zalesie i Książenice. Dyplom z 1234 wzmiankuje o Książenicach i Smolnej.
W rejonie Rybnika zachowało się wiele nazw miejscowych: Radoszowy - od niejakiego Radosza - Radosława. Niedobczyce od niejakiego Niedobka. Nazwa "Książenice" zaś z woli księcia. Obszar wokół Rybnika był zdominowany przez środowisko leśne co potwierdzają jeszcze mapy z XVIII w. oraz nazwy wsi Dębieńsko, Leszczyny, Świerklany, Lyski (od Leszczyny), Kłokocin (od kłokoczka południowa) .
W 1228 r. odbył się w Rybniku wiec dzielnicy zwołany przez księcia Kazimierza. Lokacja miasta na prawie niemieckim nastąpiła jeszcze przed 1308 rokiem. Nie dysponujemy dokumentem lokacyjnym miasta. Ocenia się, że lokacja miała miejsce między 1290 a 1300 r.

Rozwój

Według dyplomu z 1308 w Rybniku istniało już wójtostwo.
Temu procesowi towarzyszyło wzniesienie książęcego zamku jako część systemu obronnego Raciborza. Plan miasta Rybnika nie mieści się w standartowych ramach miast na Górnym Śląsku odbiegając od owalnicy i szachownicy. Rybnik zaś posiadał wrzecionowaty układ między zamkiem i kościołem farnym bez obwarowań - miasta broniły stawy, moczary i lasy. Wzorce prawne, z których korzystano przy lokacji miasta mogły pochodzić z Raciborza. Pierwsi mieszczanie rybniccy mogli wywodzić się od potomków flamandzkich przybyłych do Raciborza w początkach XIII w. - taką postacią mógł być pierwszy wzmiankowany wójt rybnicki o imieniu Wilhelm.
Przed 1228 r. w Rybniku funkcjonowały dwie karczmy, których dochód przechodził na rzecz sióstr.
Usytuowanie karczm jest dyskusyjne, przeważa jednak pogląd, że jedna było w miejscu obecnej restauracji "Świerklaniec", druga zaś za mostem na ulicy Raciborskiej na drodze prowadzącej do Raciborza. Rybnik nabył miejskiego wyglądy dopiero w XVI wieku. Nazwa "Nacyna" pojawia się pierwszy raz w roku 1309.
Rybnik w I połowie XIII w. liczył ok. 200 mieszkańców, w 1581 r. - 340 zaś w 1614 r. 484.

Dokładne początki Rybnika nie są znane. Pierwsze ślady osadnictwa na terenie obecnego miasta datuje się na ok. osiem tysięcy lat przed naszą erą. Znalezione przedmioty przemawiają za tezą, że w czasach panowania Rzymu prowadzona była wymiana handlowa z plemionami Celtów . Przodkowie rybniczan pochodzą z ze słowiańskiego plemienia Gołęszyców, zamieszkujących tereny Rybnika we wczesnym średniowieczu .

Według Żywota św. Metodego tereny dzisiejszej południowej Polski (w tym także Rybnik) przyjęły chrzest z Wielkich Moraw (przypuszczalnie przed rokiem 906 , gdyż w tymże roku państwo Wielkomorawskie przestało istnieć). W wydanym w 1922 r. Krótkim zarysie historii miasta Rybnika przy okazji opisu kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny znajdującym się na Górze Cerkwickiej czytamy: (...) zbudowany prawdopodobnie (...) na miejscu pogańskiej kontyny , zamienionej podług tradycji na świątynię chrześcijańską przez pierwszego w tych stronach misjonarza Osława, ucznia św. Metodego. Z tych i innych informacji możemy określić prawdopodobny czas chrztu Rybnika na ok. 900 rok.

890/900-990 Rybnik pod rządami Wielkich Moraw i Czech
Około 890/900 roku Państwo Wielkomorawskie podporządkowało sobie tereny dzisiejszej południowej Polski czyli południowo-wschodnią część Śląska. Na terenie dzisiejszego Rybnika istniały w tym czasie już trzy sioła: Rybinek, Zagrodniki i Łony, których mieszkańcy zajmowali się głównie rybołówstwem. Najprawdopodobniej wtedy właśnie dotarło na te ziemie chrześcijaństwo. Tradycja mówi, że mieszkańców osady ochrzcił w obrządku wschodnim mnich Osław, uczeń św. Metodego. Kiedy na początku X wieku Śląsk znalazł się w strefie wpływów Czech, na czele nowej misji wprowadzającej obrządek łaciński przybywa na te ziemie biskup praski, późniejszy św. Wojciech. Dawna tradycja mówi, że św. Wojciech przejeżdżając przez Rybnik nauczał na "Górce Kościelnej", gdzie być może już wtedy istniała drewniana kaplica. Około roku 990 książę polski Mieszko I włączył Śląsk do Polski.

▪ Około 890/900 roku Śląsk znalazł się w granicach państwa Wielkomorawskiego.
▪ Możliwość misji prawosławnych.
▪ Na początku X w. Śląsk w granicach Czech.
▪ Misje w obrządku łacińskim (wizyta biskupa Wojciecha).
▪ W IX wieku Rybnik mógł być małą osadą rybacką.

990-1327 Rybnik pod rządami Polski

W XII wieku na podstawie umowy między książętami piastowskimi Mieszko I Plątonogi, książę raciborsko-opolski wraz z bratem otrzymali należny im Śląsk. Po podziale dziedzictwa Mieszko dostał Górny Śląsk. Prawdopodobnie Mieszko osiadł na krótko w Rybniku, gdzie wybudował Książęcy Zamek oraz kościół pw. Wniebowzięcia NMP, poświęcony przez biskupa Żyrosława. Żona Mieszka Plątonogiego - Ludmiła ufundowała klasztor Norbertanek. Fakt ten potwierdza dokument z 1223 r. W 1228 r. syn Mieszka Plątonogiego - Kazimierz przeniósł klasztor Norbertanek z Rybnika do Czarnowąsów. W tym samym roku zwołał także wiec rycerstwa górnośląskiego do Rybnika.
W tym czasie Rybnik był już znaczną osadą, chociaż wskutek wojen zmniejszyła się rola gospodarki rybnej, gdyż stawy ulegały zniszczeniu i zaniedbaniu. Posiadał zabudowę drewnianą. Budynkami użyteczności publicznej poza dwoma kościołami i zamkiem były karczmy, z których Świerklaniec przynosił stosunkowo największe zyski. Na obecnym Placu Wolności, mieścił się wówczas plac handlowy spełniający rolę rynku.
Z początkiem XIII w. najazdy tatarskie przyśpieszyły procesy lokalizacji nowych miejscowości. Wiadomo, że jeszcze przed 1308 r. musiała nastąpić lokacja Rybnika na prawie magdeburskim. Istniejące sadyby złączono wtedy w jedną gminę o nazwie Rybnik (nazwa pochodzi od istniejących okolicznych stawów rybnych). Prawdopodobnie nastąpiło to za rządów Władysława, księcia opolsko-raciborskiego, zwanego fundatorem miast śląskich, gdyż nadał prawa miejskie wielu miastom, a także sprowadził zakon cystersów do pobliskich Rud.
Skrzyżowanie ważnych szlaków handlowych wiodących z głębi kraju przez Bramę Morawską do Czech, państwa Habsburgów, Italii, Turcji, zapewniało miastu pomyślny rozwój i przyśpieszało przekształcenie osady w ośrodek miejski. Ówczesny Rybnik liczył około 200 mieszkańców, zajmujących się głównie hodowlą ryb i rolnictwem, w mniejszym stopniu gospodarką leśną.

▪ Około roku 990 książę polski Mieszko I włączył Śląsk do Polski.
▪ W XII wieku Mieszko I Plątonogi, książę raciborsko-opolski wraz z bratem otrzymali   należny im Śląsk.
▪ Prawdopodobnie Mieszko osiadł na krótko w Rybniku, gdzie wybudował książęcy   zamek oraz kościół pw. Wniebowzięcia NMP.
▪ Żona Mieszka Plątonogiego - Ludmiła ufundowała klasztor Norbertanek   (premonstratensek). W tym samym roku książę zwołał także wiec rycerstwa   górnośląskiego do Rybnika.
▪ W tym czasie Rybnik był już znaczną osadą.
▪ Skrzyżowanie ważnych szlaków handlowych wiodących z głębi kraju przez Bramę   Morawską do Czech, państwa Habsburgów, Italii, zapewniało miastu pomyślny   rozwój i przyśpieszało przekształcenie osady w ośrodek miejski.

1327-1526 Rybnik pod rządami Czech
W 1327 roku Leszek, książę raciborski złożył w Opawie hołd lenny i podporządkował swe księstwo królowi Czech. Rozpoczął się dla miasta niekorzystny okres rządów czeskich. Odtąd, aż do wymarcia ostatnich Piastów książęca suwerenność była ograniczona, szczególnie w polityce zewnętrznej. Kiedy król czeski przekazuje te ziemie księciu Mikołajowi II Opawskiemu, król polski Kazimierz Wielki wyprawił się na Pszczynę, Rybnik, Żory. Wyprawa się nie udała, a spalony Rybnik został pod rządami Czech.
W XV wieku Rybnik był niszczony nie tylko przez pożary, ale także poprzez toczące się walki w trakcie wojen husyckich. 13 maja 1433 roku w Rybniku stoczono na wzgórzu miasta zwycięską bitwę ze zwolennikami husytyzmu, w której wsławił się ówczesny właściciel Rybnika książę opawsko-karniowski Mikołaj V, zwany też rybnickim. Bitwa ta została upamiętniona w późniejszym czasie kapliczką murowaną z obrazem św. Urbana. Za rządów Wacława, księcia na Rybniku, Żorach i Pszczynie Rybnik staje się stolicą udzielnego księstwa rybnickiego od 1446 do 1478 roku. Miasto liczyło wówczas 300 mieszkańców. Ludność utrzymywała się głównie z handlu i rzemiosła. Wznoszono nowe budynki publiczne i przebudowywano z zastosowaniem kamienia budynki stare.

▪ W 1327 roku Leszek, książę raciborski złożył w Opawie hołd lenny i podporządkował swe księstwo królowi Czech.
▪ Za rządów Wacława, księcia na Rybniku, Żorach i Pszczynie Rybnik staje się stolicą udzielnego księstwa rybnickiego od 1446 do 1478 roku.
▪ Ludność utrzymywała się głównie z handlu i rzemiosła.

1526-1740 Rybnik pod rządami Austrii
W 1526 roku Czechy wraz ze Śląskiem przechodzą pod panowanie Austrii. W tym czasie Rybnik należał do Jana Dobrego, księcia opolsko-raciborskiego. Po jego śmierci Austria zdecydowała wydzielić z księstwa raciborskiego tzw. Rybnickie Państwo Stanowe obejmujące Rybnik i okoliczne wsie (Ligota, Rybnicka Kuźnia, Ligocka Kuźnia, Boguszowice, Gotartowice, Szczejkowice, Przegędza, Książenice, Lasoki, Ochojec, Golejów, Grabownia, Wielopole, Orzepowice, Jejkowice, Smolna, Zamysłów, Rydułtowy, Radoszowy, Biertułtowy, Niedobczyce, Popielów, Radziejów, Jankowice, Michałkowice, Chwałowice, Świerklany Górne). Państwo rybnickie było jako zastaw nadawane różnym rodom śląskim, czeskim lub austriackim.
W tym czasie Rybnik zyskał prawo do jarmarków czyli tzw. przywilej targowy. Zachowany dokument z 17 czerwca 1538 r. wystawiony przez Ferdynanda I Habsburga we Wrocławiu, zezwala ...burmistrzowi, rajcom miejskim i całej rybnickiej gminie na urządzanie jarmarku raz w roku i to od święta Jana Chrzciciela na przeciąg ośmiu dni, jak też na odbywanie targów i to w środę każdego tygodnia. Targowisko stanowił plac rybnickiego Rynku. Rynek stał się centralną częścią miasta. Był miejscem handlu, zebrań, przedstawień i egzekucji.
Czasy rządów habsburskich nie zapewniły miastu dobrych warunków rozwoju. Kolejni, zmieniający się właściciele miasta traktowali je wyłącznie jako źródło swojego zysku. Mieszkańcy utrzymywali się nadal z pracy na roli i handlu, ale coraz większe znaczenie zyskiwało rzemiosło. Rzemieślnicy zaczęli zrzeszać się w cechy. Cechy rybnickie odegrały znaczną rolę w utrzymaniu polskości - od XVII w. księgi cechowe były prowadzone w języku polskim.

▪ W 1526 roku Śląsk przechodzi pod panowanie Austrii.
▪ Po śmierci Jana Dobrego, księcia opolsko-raciborskiego Austria zdecydowała   wydzielić z księstwa raciborskiego tzw. Rybnickie Państwo Stanowe obejmujące   Rybnik i okoliczne wsie.
▪ Państwo rybnickie było jako zastaw nadawane różnym rodom śląskim, czeskim   lub austriackim.
▪ Czasy rządów habsburskich nie zapewniły miastu dobrych warunków rozwoju.   Kolejni, zmieniający się właściciele miasta traktowali je wyłącznie jako źródło   swojego zysku.
▪ Mieszkańcy utrzymywali się nadal z pracy na roli i handlu, ale coraz większe   znaczenie zyskiwało rzemiosło.

1740-1922 Rybnik pod rządami Prus/Niemiec
W 1740 r. król pruski Fryderyk II Wielki Hohenzollern zajął Śląsk i tym samym właściciel Rybnika i wszyscy rybniczanie stali się poddanymi króla Prus. W 1788 roku Antoni Węgierski, ostatni prywatny właściciel Rybnika, sprzedał rybnickie dobra królowi pruskiemu. Rozpoczął się nowy okres dziejów Rybnika, zależnego teraz bezpośrednio od Prus, a potem od Niemiec. Sytuacja ta przyniosła zwolnienie z bezpośredniego poddaństwa. Mieszczanie uzyskali prawo wybierania burmistrza i radnych, a także możliwość otrzymania dotacji państwowych na wielkie inwestycje. Z drugiej strony przynależność do Prus oznaczała również pobór mężczyzn do armii pruskiej oraz germanizację szkolnictwa i urzędów. Po pożarach w 1794 i 1796 r. rozpoczęto przebudowę miasta z drewnianego na murowane, szczególnie kamienic mieszczańskich. 16 lutego 1788 r. król wydał nakaz przebudowy zamku na hotel dla inwalidów wojennych. W II połowie XIX w. miasto nabrało nowoczesnego charakteru. Budowano okazałe budynki publiczne i kamienice z zastosowaniem cegły i kryte dachówką. Panorama miasta poszerzyła się wtedy o Kościół ewangelicki przy ul. Miejskiej, kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej (zwany "starym kościołem"), szpital św. Juliusza, budynek starostwa. W 1822 roku wybudowano klasycystyczny Ratusz na Rynku, a w latach 1903-1906 neogotycki kościół św. Antoniego.

Wiek XIX zapoczątkował rozwój przemysłu na szeroką skalę. W 1889 roku powstała huta żelaza "Silesia" w pobliskim Paruszowcu, a w 1899 roku odlewnia żeliwa i fabryka maszyn (obecna Ryfama). Na szeroką skalę rozpoczęto poszukiwania złóż węgla. Wkrótce rozwinęło się górnictwo węgla kamiennego, a wraz z nim transport i komunikacja kolejowa. W 1856 ukończono w Rybniku budowę kolei żelaznej. Ponadto działały cegielnie, młyny, browary, garbarnia i inne drobniejsze zakłady przemysłu spożywczego. Od 1810 r. wprowadzono tzw. wolność wykonywania zawodu, co korzystnie wpłynęło na rozwój rzemiosła. Na ożywienie kontaktów miasta z dalszymi miejscowościami wpłynęło utworzenie w 1818 r. powiatu rybnickiego z siedzibą w Rybniku.
Rozwój przemysłu, komunikacji i rzemiosła oraz ruchy migracyjne ze wsi spowodowały wzrost liczby mieszkańców: do 1910 roku liczba mieszkańców wzrosła do 11 7000. Budowano nowe osiedla zwane koloniami.
Wiadomości o ruchach narodowościowych spowodowały w zakładach pracy aktywizację narodową i związkową. Na szeroką skalę działały liczne towarzystwa oświatowe i społeczno-kulturalne. Współpracowano z innymi ośrodkami w kraju, szczególnie wydawniczymi. Przez cały ten czas w Rybniku i w okolicach zachowała się polska mowa i kultura.
W okresie I wojny światowej została zawieszona działalność wszelkich towarzystw. Nie zrezygnowano jedynie z dążeń narodowościowych i klasowych. Po zakończeniu wojny na nowo reaktywowały działalność towarzystwa i powstawały jeszcze nowe. Patrioci dążyli do powrotu naszych ziem do Macierzy i czynnie uczestniczyli w trzech powstaniach śląskich oraz w plebiscycie decydującym o przynależności Górnego Śląska do Polski. 3 lipca 1922 r. przed rybnickim Ratuszem zostały podpisane dwa dokumenty: jeden dotyczący przekazania Rybnika i powiatu rybnickiego władzom polskim, drugi - kończący formalnie przejmowanie przyznanej Polsce części Górnego Śląska. 4 lipca 1922 r. odbyło się oficjalne powitanie przedstawicieli władz polskich i Wojska Polskiego. Rybnik po 595 latach wraca do polskiej Macierzy.

▪ W 1740 r. król pruski Fryderyk II Wielki zajął Śląsk.
▪ W 1788 roku Antoni Węgierski, ostatni prywatny właściciel Rybnika, sprzedał   rybnickie dobra królowi pruskiemu.
▪ Sytuacja ta przyniosła zwolnienie z bezpośredniego poddaństwa. Mieszczanie   uzyskali prawo wybierania burmistrza i radnych, a także możliwość otrzymania   dotacji państwowych na wielkie inwestycje.
▪ Przynależność do Prus oznaczała również pobór mężczyzn do armii pruskiej oraz   germanizację szkolnictwa i urzędów.
▪ Po pożarach w 1794 i 1796 r. rozpoczęto przebudowę miasta z drewnianego na   murowane, szczególnie kamienic mieszczańskich.
▪ W II połowie XIX w. miasto nabrało nowoczesnego charakteru.
▪ W 1818 r. powstał powiat rybnicki z siedzibą w Rybniku.

1922-1939 Rybnik pod rządami Polski

Rybnik, po przejęciu przez Polskę, pozostał miastem powiatowym i był częścią Województwa Śląskiego. Stał się w tych czasach pięknym i dynamicznie rozwijającym się miastem.
W tym okresie miasto było centrum życia społeczno-gospodarczego i kulturalnego. Mianowany na burmistrza przez powstańcze władze polskie Władysław Weber (wybierany na to stanowisko aż do września 1939 roku) doprowadził do olbrzymich przeobrażeń w Rybniku. Wybudowano wtedy nowy gmach Urzędu Miasta, kilka szkół, niezliczoną ilość dróg, odnowiono płytę Rynku i przede wszystkim dbano o piękny wygląd miasta, zakładając liczne skwery i parki. Rybnik został laureatem ogólnopolskiego konkursu na ukwiecone miasto i otrzymał miano "miasta kwiatów i ogrodów".
Ważną rolę odegrały spółdzielnie elektryfikacyjne, spożywców, ogrodnicze, kółka rolnicze, spółki budowlane i spółdzielczość pracy. Niezwykle pomocne były banki i Komunalna Kasa Oszczędności. Po raz pierwszy nauka mogła odbywać się w polskich szkołach elementarnych, gimnazjum, liceum, szkole handlowej oraz zawodowej. Na nowo kultywowały swoją działalność chóry. Działały inne organizacje takie jak Związek Nauczycielstwa Polskiego, Sokół, Oddziały Młodzieży Powstańczej. Równolegle funkcjonowała w mieście mniejszość niemiecka.

▪ 3 lipca 1922 r. Rybnik został przekazany Polsce. 4 lipca odbyło się oficjalne   powitanie przedstawicieli władz polskich i Wojska Polskiego.
▪ Rybnik po 595 latach wrócił do Polski, stając się miastem powiatowym i był częścią   Województwa Śląskiego.
▪ W tym okresie miasto było centrum życia społeczno-gospodarczego i kulturalnego.
▪ Burmistrz Władysław Weber (wybierany na to stanowisko aż do 1939 roku)   doprowadził do olbrzymich przeobrażeń w Rybniku.
▪ Wybudowano wtedy nowy gmach Urzędu Miasta, kilka szkół, wiele dróg,   odnowiono płytę Rynku i przede wszystkim dbano o piękny wygląd miasta,   zakładając liczne skwery i parki.

1939-1945 Rybnik pod rządami Niemiec

Bardzo szybko hitlerowcy rozpoczęli wyłapywanie wrogów Rzeszy. Aresztowano wielu działaczy i aktywistów z terenu Rybnika. W pierwszych dniach okupacji na rybnickim Rynku palono polskie książki oraz zniszczono pamiątkowe polskie tablice. Zakazano też pod groźbą surowej kary używania języka polskiego.
Mieszkańcy byli narażeni na wywożenie na przymusowe roboty i często kierowani do obozów koncentracyjnych. Mężczyzn masowo powoływano do niemieckiej armii. Odpowiedzią na terror okupanta było czynne uczestnictwo w ruchu oporu, w tym lokalna Polska Organizacja Powstańcza.
W styczniu 1945 roku niemiecka armia utraciła swe pierwsze pozycje na terenie Górnego Śląska. Przewidując ciężkie walki, na początku marca Niemcy ewakuowali wszystkich rybniczan w kierunku Raciborza. Rosyjskie natarcie na Rybnik rozpoczęło się 11 marca 1945 roku. Walki toczyły się długo i dopiero kolejne silne uderzenie rosyjskie zmusiło Niemców do opuszczenia Rybnika - było to późnym wieczorem w Wielki Poniedziałek 26 marca 1945 roku.
W wyniku działań wojennych zniszczeniu uległo około 25 % zabudowy miasta. Ludzie zaczęli wracać do miasta dopiero 30 marca. Jednocześnie miasto opuszczali rybniccy Niemcy. Duża ich część osiadła wtedy w Dorsten w Westfalii, z którym to miastem Rybnik w 1994 roku podpisał dokument o partnerstwie i przyjaźni.
▪ Okupacja hitlerowska zaczęła się bardzo wcześnie.
▪ Aresztowano wielu działaczy i aktywistów z terenu Rybnika.
▪ Mężczyzn masowo powoływano do niemieckiej armii.
▪ Miasto wyzwolili Rosjanie 26 marca 1945 roku.

Rybnik pod rządami Polski od 1945
Lata powojenne przyniosły intensywną odbudowę fabryk i zakładów pracy zniszczonych rabunkową gospodarką. Dużą wagę przywiązywano do wydobywania węgla kamiennego. Rybnik stał się centrum Rybnickiego Okręgu Węglowego. Modernizowano istniejące kopalnie i budowano nowe. W latach 70. wybudowano Elektrownię "Rybnik", a przy niej utworzono sztuczny zbiornik wodny - Zalew Rybnicki. Braki miejscowej siły roboczej zmuszały do budowania wielkich osiedli, gdzie zamieszkali nowo zatrudnieni pracownicy. Taka polityka zmieniła całkowicie oblicze Rybnika, w którym na przełomie lat 70. i 80. ludność napływowa stanowiła około 30% ogółu mieszkańców.
Poza przemysłem rozwijała się oświata, kultura, sport i rekreacja. W 1964 roku wybudowano gmach Teatru Ziemi Rybnickiej. Powstawały nowe osiedla mieszkaniowe. Gruntownie zrekonstruowano szkolnictwo.
Rybnik powiększył się wtedy również terytorialnie. W wyniku reformy administracyjnej przeprowadzonej w latach 70. przyłączono kilka podrybnickich miast i wsi.
Współcześnie miasto Rybnik składa się z 27 dzielnic i jest dzisiaj 25 miastem w Polsce pod względem ilości mieszkańców (łączna liczba ponad 140 tysięcy mieszkańców).

▪ Lata powojenne przyniosły intensywną odbudowę fabryk i zakładów pracy   zniszczonych rabunkową gospodarką Rybnik stał się centrum Rybnickiego Okręgu   Węglowego.
▪ W latach 70. wybudowano Elektrownię "Rybnik", a przy niej utworzono sztuczny   zbiornik wodny - Zalew Rybnicki. Budowano nowe osiedla, gdzie zamieszkali nowo   zatrudnieni pracownicy, często ludność napływowa, która stanowiła około 30%   ogółu mieszkańców.
▪ Poza przemysłem rozwijała się oświata, kultura, sport i rekreacja. W 1964 roku   wybudowano gmach Teatru Ziemi Rybnickiej.
▪ Rybnik powiększył się wtedy również terytorialnie. W wyniku reformy   administracyjnej przeprowadzonej w latach 70. przyłączono kilka podrybnickich   miast i wsi. Współcześnie miasto Rybnik składa się z 27 dzielnic i jest dzisiaj 25   miastem w Polsce pod względem ilości mieszkańców.

powrót do góry