Aniela Wolnik

---

Życiorys

Urodziny Anieli miały miejsce w Paruszowcu, który stanowi część Rybnika. Pochodziła z rodziny zapalonych patriotów, której dom był istotnym miejscem spotkań Polskiej Organizacji Wojskowej. Jej ojciec i bracia aktywnie wspierali polski ruch niepodległościowy, organizując broń dla walczących. Z kolei Aniela, wspólnie z siostrą Heleną (1899–1999), powołała do życia polską szkołę, dedykowaną dzieciom. Jej aktywność stała się szczególnie widoczna podczas I powstania śląskiego, za które została aresztowana w sierpniu 1919 roku.

W chwilach dramatu miała klęknąć i zwrócić się do matki z prośbą o błogosławieństwo, mówiąc: „Pobłogosław mię, Matko, na śmierć za Polskę”. Tegoż zdarzenia przyczyniły się do nadania jej tytułu „śląska Inka”. Aniela, unikając śmierci przez rozstrzelanie dzięki proklamacji stanu oblężenia, została następnie przeniesiona do więzienia w Raciborzu, gdzie spędziła sześć miesięcy, będąc jedyną kobietą oskarżoną o zdradę stanu. W lutym 1920 roku, po wielu staraniach polskich adwokatów, odzyskała swoją wolność.

Po powrocie do zdrowia, Aniela przeszła kurs sanitarny, który został zorganizowany przez Polski Czerwony Krzyż. W 1920 roku miała zaszczyt założyć pierwszą żeńską drużynę harcerską w regionie rybnickim. Ponadto, zaangażowała się w tworzenie Towarzystw Polek i dyrygowanie chórów, w tym chórem „Seraf” lub „Serafin”. W trakcie plebiscytu na Górnym Śląsku czynnie uczestniczyła w komitecie plebiscytowym w Rybniku, prowadząc agitację przede wszystkim wśród przedstawicielek płci żeńskiej oraz angażując się w działania dla Polskiego Czerwonego Krzyża.

Inne wydarzenie, które wstrząsnęło jej życiem, miało miejsce podczas II powstania śląskiego, kiedy to przeżyła tragiczną masakrę w Rybniku. Podczas III powstania pełniła rolę sanitariuszki, zakładając drużynę do pomocy rannym. Z uwagi na swoje umiejętności, współdziałała z 5 Rybnickim Pułkiem Piechoty, towarzysząc żołnierzom na szlaku bojowym, który prowadził przez takie miejsca jak Ruda, Sławięcice, Koźle, Pogorzelec, Kłodnica i Góra Świętej Anny. Aniela opiekowała się rannymi, transportując ich do szpitala w Kłodnicy. Mimo powszechnie powtarzanej informacji, że otrzymała Order Virtuti Militari za swoje bohaterstwo, dr Małgorzata Tkacz-Janik nie znalazła dowodów w archiwach potwierdzających ten fakt.

W 1932 roku, jej działalność społeczna została dostrzegnięta, gdy została wybrana na członka zarządu Związku Byłych Politycznych Więźniów Narodowych na Śląsku. Niestety, we wrześniu 1939 roku Aniela została aresztowana i deportowana do obozu KL Ravensbrück. Po zakończeniu II wojny światowej, ujrzała światło wolności w 1945 roku, gdy oboz został wyzwolony. Po wojnie podjęła pracę jako nauczycielka muzyki w Zakładzie Sióstr Urszulanek w Rybniku i aktywnie angażowała się w harcerstwo.

Jej życie zakończyło się 22 lipca 1957 roku, a ostatnie miejsce spoczynku odnalazła na cmentarzu parafialnym Matki Bożej Bolesnej w Rybniku (sektor 1-I-13-6).

Ordery i odznaczenia

Aniela Wolnik otrzymała szereg prestiżowych odznaczeń, które podkreślają jej znaczący wkład w historię kraju.

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 24 kwietnia 1946,
• Medal Niepodległości, odznaczony 15 kwietnia 1932.

Upamiętnienie

Postać Anieli Wolnik jest obecnie szeroko upamiętniana w różnych inicjatywach kulturalnych, które mają na celu przypomnienie jej osiągnięć i znaczenia w historii. W ramach wystaw takich jak Śląskie kobiety – polskie twierdze (2018), opracowanej przez Joannę Banik z Narodowego Instytutu Dziedzictwa, oraz 60 na 100. SĄSIADKI. Głosem Kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie (2019), organizowanej przez Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego, jej postać znalazła centralne miejsce.

Wystawom towarzyszył także film dokumentalny Śląskie kobiety – polskie twierdze, w reżyserii Krzysztofa Korwina-Piotrowskiego, w którym Aniela Wolnik również wystąpiła. Jej historia jako sanitariuszki została uwzględniona w cyklu Bohaterowie powstań śląskich. Ich marzenia o Polsce, przygotowanym przez Polskie Radio Katowice.

Ilustracje przygotowane przez Martę Frej wzbogaciły te projekty, dodając im artystycznego wyrazu i przyciągając uwagę do ważnych postaci kobiecych, które kształtowały historię regionu. To ukazuje, jak Aniela Wolnik stała się symbolem odwaga i niepodległości.

---

Oceń: Aniela Wolnik

---