Paruszowiec-Piaski

---

Nazwa

Nazwy miejscowości często mają głębokie korzenie historyczne. W przypadku Paruszowca, jego nazwa najprawdopodobniej pochodzi od imienia Parus. Natomiast Piaski wskazują na specyfikę gleby, która występuje w tym rejonie. Intrygujące jest także to, że „Zastaw”, chociaż niefiguruje w nazwie dalszej dzielnicy, znajduje się tuż za stawem oraz rzeką Rudą.

Warto również zauważyć, że obecna dzielnica pojawia się w alfabetycznym spisie miejscowości Śląska, który został opracowany w 1830 roku przez Johanna Knie w Wrocławiu. W tym dokumencie figuruje jako kolonia pod polską nazwą Paruschowiec, a także w wersji zgermanizowanej Paruschowitz.

Historia

Paruszowiec, zanim stał się integralną częścią miasta Rybnik, istniał jako niezależna wieś. W 1753 roku, w odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie na wyroby hutnicze w kontekście nowoczesnej gospodarki przemysłowej oraz potrzeb rolnictwa, a także celów zbrojeniowych, w tym produkcji elementów uzbrojenia, na terenie Paruszowca rozpoczęto działalność hutniczą. Huta, która powstała, była znana jako „Eliza”.

Od 1800 roku zarządzał nią Ephraim Ludwig Gottfried Abt, doświadczony radca hutniczy, który wcześniej miał doświadczenie w hutach znajdujących się w Ozimku i Gliwicach. Po zakończeniu II wojny światowej huta przekształciła się w Huta Silesia, kontynuując swoje tradycje przemysłowe.

W kontekście historii Paruszowca, istotnym wydarzeniem były działania zbrojne podczas III powstania śląskiego, kiedy to przez ponad dobę trwały intensywne walki o kontrolę nad terytorium będącym miejscem licznych zakładów przemysłowych. Straty były poważne – po stronie powstańców zginęło sześciu mężczyzn: Antoni Patron (lat 21), Emanuel Szymura (lat 22), Piotr Nolepa (lat 23), Franciszek Szewczyk (lat 24), Wilhelm Pustelny (lat 21) oraz Józef Masłowski (lat 24); 15 żołnierzy odniosło rany. Po stronie niemieckiej obrońców zginęło 18 osób, a wielu innych zostało rannych lub wziętych do niewoli.

W 1990 roku, w miejscu nowo wybudowanego kościoła na Paruszowcu, erygowano Parafię św. Jana Sarkandra. Pierwszym proboszczem, który szeroko przyczynił się do budowy świątyni, był ks. Henryk Groborz, który zmarł 28 stycznia 2000 roku. Nowa świątynia została poświęcona 28 października 1998 roku przez abp Damiana Zimonia.

Demografia

Na połowę XIX wieku przypada czas, w którym w Paruszowcu dominowała ludność polska. Rygorystyczny opis topograficzny Górnego Śląska, powstały w 1865 roku, wskazuje na to, że miejscowość ta była już wtedy włączona w obręb Rybnika. W publikacji odnajdujemy fragment: „zur Stadt Rybnik gehoren, enthalt in dem nach Ellguth gehorigen Theile 36 Haushaltungen mit 281 Seelen, von denen 217 nur polnisch sprechen”.

W dosłownym tłumaczeniu cytat ten brzmi: „należy do miasta Rybnik, w części Ellguth zawiera 36 gospodarstw domowych liczących 281 dusz, z których 217 mówi tylko po polsku (…)”. To zdanie doskonale ilustruje sytuację demograficzną ówczesnych czasów oraz mocne wpływy kultury polskiej w tej społeczności.

Aktualnie, zgodnie z danymi z 30 czerwca 2021 roku, liczba mieszkańców Paruszowca wynosi około 4428. To znaczący wynik, który podkreśla rozwój tej miejscowości na przestrzeni lat.

Gospodarka

W dzielnicy, przy ulicy Przemysłowej, można zauważyć pozostałości po Hucie Silesia. Tereny te przeszły rekultywację i obecnie są wykorzystywane przez różne nowo powstałe firmy. Wśród najważniejszych przedsiębiorstw działających w tej okolicy wymienić można Rettig Heating, Purmo oraz Tenneco Automotive Walker.

Spór o budowę kopalni Paruszowiec

W lipcu 2016 roku firma Bapro ogłosiła plany dotyczące realizacji projektu inwestycyjnego na terenach Rybnika. Plan zakładał połączenie wydobycia węgla z produkcją energii elektrycznej oraz cieplnej poprzez zastosowanie nowoczesnych technologii oraz wysokiej jakości paliwa węglowego. Główne założenia projektu przewidywały eksploatację złoża węgla „Paruszowiec”, która miała się odbywać głównie na terenach niezurbanizowanych, z minimalnym wpływem na zamieszkałe dzielnice, takie jak Paruszowiec-Piaski, Rybnik-Północ oraz Wielopole. W ramach koncepcji planowano rozpoczęcie budowy w trzecim kwartale 2017, a zakończenie inwestycji, której wartość szacowano na 8 miliardów złotych, przewidziano na rok 2022.

Pomimo początkowego zainteresowania projektami inwestycyjnymi przedstawionymi przez firmę Bapro, z czasem wzrosło niezadowolenie mieszkańców ścisłego centrum Rybnika. W listopadzie 2016 roku, z inicjatywy prezydenta miasta Piotra Kuczery, radni podjęli uchwałę, w której wyrazili swój sprzeciw wobec planów związanych z eksploatacją złoża „Paruszowiec”. Przeciwne sygnały przyszły również w liście otwartym skierowanym do Prezydenta Miasta, w którym mieszkańcy dzielnic takich jak Paruszowiec-Piaski, Północ, Wielopole, Kamień, Golejów oraz Rybnicka Kuźnia wyrazili swoje obawy.

Spór między władzami Rybnika a firmą Bapro narastał przez kolejne lata, osiągając apogeum w latach 2020-2021. W kwietniu 2020 roku Rada Miasta przyjęła uchwałę zmieniającą plan zagospodarowania przestrzennego na terenie ulicy Golejowskiej, co miało na celu uniemożliwienie powstania kopalni w tym obszarze. Reakcją na tę uchwałę było stwierdzenie przez wojewodę śląskiego Jarosława Wieczorka jej nieważności, co z kolei zostało zaskarżone przez władze miasta. W styczniu 2021 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uchylił decyzję wojewody, natomiast 14 września 2021 roku Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną wojewody, uznając, że uchwała radnych jest ważna.

Ostateczne potwierdzenie w drodze sądowej ważności uchwały z kwietnia 2020 roku skutecznie zablokowało możliwość budowy kopalni „Paruszowiec” na terenach dzielnicy Paruszowiec-Piaski oraz okolic.

Sport

5 maja 2012 roku na boisku przy ulicy Za Torem w dzielnicy Paruszowiec-Piaski, miało miejsce historyczne wydarzenie, podczas którego rybnicka drużyna futbolu amerykańskiego Rybnik Thunders zainaugurowała swój pierwszy mecz w Polskiej Lidze Futbolu Amerykańskiego (PLFA). Tego dnia, rybnickie „Grzmoty” odniosły zwycięstwo nad zespołem Silvers Olkusz, wygrywając 36:19.

Podczas debiutanckiego sezonu drużyna z Rybnika rywalizowała w Grupie Południowej 2. ligi PLFA. Wśród przeciwników zespołu znalazły się takie drużyny jak: Tychy Falcons, Saints Częstochowa, Tytani Lublin, Ravens Rzeszów, Silvers Olkusz oraz Diabły Wrocław.

Atrakcje i zabytki

W Paruszowcu-Piaskach można spotkać liczne historia i atrakcje, które przyciągają mieszkańców oraz turystów. Jedną z ciekawych pozostałości po działalności Huty Silesia jest osiedle robotnicze. Jego relikty są widoczne w pobliżu dawnych zabudowań zakładu, a trójkondygnacyjne, ceglane familoki zdobią ulice Przemysłową i Słoneczną. W ich otoczeniu odnajdziemy także zabudowania gospodarcze, które dopełniają ten historyczny krajobraz.

Warto także zwrócić uwagę na domy robotnicze, które zlokalizowane są przy ul. Ogrodowskiego. Obecnie można tam zobaczyć 10 budynków, które zachowują pamięć o minionych czasach przemysłowych.

W kwietniu 2018 roku na tym terenie powstała tężnia solankowa. Inwestycja ta miała miejsce w dawnym miejscu basenu i została zrealizowana w ramach budżetu obywatelskiego. Główna konstrukcja jest stworzona z drewna oraz gałęzi tarniny, a solanka dostarczana jest spływająca po niej. Całość uzupełniają specjalne ekrany, które chronią przed nadmiarem słońca i opadami oraz posadzka z kostki granitowej i betonowej.

Również w lutym 2019 roku otoczenie tężni doczekało się usprawnień, kiedy to zakończono remont mola przy stawie rybnym Paruszowiec, którego powierzchnia wynosi 12,4 ha. Ten akwen położony jest blisko koryta rzeki Rudy i przeszedł znaczącą metamorfozę. Usunięto dotychczasowy beton oraz w jego miejsce położono deski kompozytowe. Dodatkowo, otaczająca pomost balustrada została odnawiana, co podnosi estetykę całego miejsca.

W listopadzie 2019 roku zrealizowano dalsze prace nad molem, które zyskało nowy, funkcjonalny zjazd. Dzięki temu, cała infrastruktura stała się bardziej dostępna dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich oraz dla rodziców z dziećmi w wózkach. Na zakończenie, teren wokół stawu otacza sieć nowo powstałych ścieżek pieszo-rowerowych, co sprzyja rekreacji i aktywnemu wypoczynkowi.

Transport

Komunikacja miejska

W tej części miasta można spotkać kilka przystanków autobusowych, które obsługiwane są przez rybnicką komunikację miejską.

Transport kolejowy

W dzielnicy Paruszowiec-Piaski w Rybniku znajdują się dwa istotne dworce kolejowe:

• Rybnik Paruszowiec – to dworzec aglomeracyjny zlokalizowany na trasie kolejowej Katowice Ligota – Nędza. Znajduje się na wysokości 247 m n.p.m. i przeszedł remont na przełomie 2015 roku, co znacząco poprawiło jego standardy,
• Rybnik Piaski – ten przystanek jest usytuowany na wysokości 230 m n.p.m. i ma bezpośrednie połączenia z takimi miejscowościami jak Rybnik, Żory, Pszczyna, Czechowice-Dziedzice oraz Bielsko-Biała.

Rada dzielnicy

W dzielnicy Paruszowiec-Piaski, z siedzibą przy ul. Wolnej 17, przewodniczącym rady jest Andrzej Oświecimski, który współpracuje z Marek Skorupą, zajmującym stanowisko zastępcy. Na czoło zarządu dzielnicy wysuwa się Helena Szuleka, a w roli wiceprzewodniczącego działa Łukasz Cofalik.

Rada dzielnicy ma zróżnicowany skład, w ramach którego znajdują się następujące osoby:

• Ewa Bech,
• Elżbieta Bimler-Mackiewicz,
• Marek Kowalczyk-Kudziarz,
• Bogusława Kowalska,
• Justyna Kuczera,
• Agnieszka Lazar,
• Aldona Oczadły,
• Florian Skrzypiec,
• Zofia Szymura,
• Grażyna Ulman.

Znane osoby związane z dzielnicą

W Paruszowcu-Piaskach można znaleźć wiele znanych postaci, które swoją działalnością znacząco wpłynęły na lokalną społeczność oraz są świadkami bogatej historii tej dzielnicy.

• Ryszard Kucjas – uznany gimnastyk oraz olimpijczyk, który łączył swoją karierę sportową z rolą trenera w KS Silesia Rybnik,
• Andrzej Wyglenda – znakomity żużlowiec, którego osiągnięcia na torze pamiętane są do dziś,
• Walenty Wilczok – zaangażowany pracownik Huty Silesia oraz sportowiec, również będący jednym z działaczy TG „Sokół”. Jego wkład w powstanie KS Silesia Rybnik oraz prace nad historią sportu rybnickiego był nieoceniony,
• Czesław Tarcholik – żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, który przez wiele lat służył swojemu krajowi,
• Porucznik Kazimierz Ogrodowski – bohater Kampanii Wrześniowej 1939 roku, który brał aktywny udział w obronie Rybnika,
• Helena, Jan, Maksymilian i Wojciech Wolnik – działacze narodowi i patrioci, którzy angażowali się w życie społeczne i wspierali ideę narodową,
• Salomon i Kasper Lachman – pionierzy branży hutniczej w Paruszowcu, którzy w II połowie XIX wieku zainicjowali produkcję naczyń emaliowanych, będących znakiem rozpoznawczym lokalnej huty.

Każda z wymienionych postaci ma swoje miejsce w historii tej dzielnicy, tworząc bogaty i różnorodny krajobraz kulturowy Paruszowca-Piasków.

---

Oceń: Paruszowiec-Piaski

---