Stodoły (Rybnik)

---

Historia

Dzieje Stodół nierozerwalnie łączą się z historią opactwa cystersów w Rudach. Po raz pierwszy miejscowość pojawia się w XVI-wiecznym dokumencie, gdzie zapisana jest jako Stodol, odnosząc się do założenia klasztoru z dnia 21 października 1258 roku. Jako wieś zarządzana przez cystersów, pozostała pod ich kontrolą aż do sekularyzacji zakonu w 1810 roku.

W kontekście przynależności politycznej, tereny te podzieliły losy ziemi rybnickiej, początkowo należąc do księstwa raciborskiego, a później opolsko-raciborskiego w ramach Korony Czeskiej. Po I wojnie śląskiej w 1742 roku przeszły w granice państwa pruskiego. Co najmniej od drugiej połowy XVI wieku w okolicy Stodół funkcjonowała kuźnia, która z początku była eksploatowana przez opactwo cystersów, a od 1651 roku dzierżawiona przez innych.

Na przestrzeni XVIII wieku nastąpił znaczący rozwój hutniczy. Pierwsza wzmianka o przysiółku Buglowiec pochodzi z 1690 roku, a o Pniowcu z 1716 roku. Z Katastru Karolińskiego, opracowanego na potrzeby księstwa opolsko-raciborskiego w latach 20. XVIII wieku, wynika, że w Stodołach istniało 7 gospodarstw chłopskich oraz 6 zagrodników. Oszacowano również, że pogłowie zwierząt wynosiło 29 krów oraz 15 świń.

W 1736 roku wzniesiono murowany dwór, który stał się częścią kompleksu dóbr cysterskich. Z danych z 1765 roku wynika, że miejscowość liczyła 13 kmieci, 10 zagrodników, 10 chałupników oraz trzech rzemieślników. W 1816 roku wielki piec przeniesiono do Rud, pozostawiając w Stodołach jedynie trzy fryszerki, które działały do 1884 roku. W przeciwieństwie do miejscowości takich jak Paruszowiec, Stodoły nie przekształciły się w nowoczesny ośrodek przemysłowy, pozostając niewielką wioską. W 1885 roku gmina wiejska Stodoły oraz obszar dworski liczyły łącznie 672 mieszkańców, a w 1910 roku – jeszcze mniej, bo 661.

W 1902 roku Stodoły uzyskały połączenie z Gliwicami oraz Raciborzem za pośrednictwem kolei wąskotorowej. Administracyjnie znalazły się w powiecie Rybnik w rejencji opolskiej, począwszy od reformy w 1818 roku. W górnośląskim plebiscycie terytorialnym, który miał miejsce 20 marca 1921 roku, 66,15% głosujących (260 osób) opowiedziało się za przynależnością regionu do Polski, natomiast 33,33% (131 osób) za pozostaniem w granicach Niemiec. Niemniej jednak, po ostatecznym ustaleniu granic w październiku 1921 roku, Stodoły stały się jedyną z dzisiejszych dzielnic Rybnika, która znalazła się w granicach Republiki Weimarskiej, stając się miejscowością przygraniczną i wchodząc w skład powiatu Racibórz.

W 1936 roku nazwę wsi, brzmiącą słowiańsko, zmieniono na Hochlinden. Dnia 31 sierpnia 1939 roku miało miejsce dramatyczne wydarzenie, gdy oddział SS-manów, przebranych w polskie mundury, upozorował atak na niemiecki urząd celny w Stodołach. Budynek ten został zajęty przez przebranych „Polaków”, a następnie doszło do walki z innym oddziałem podających się za niemieckich strażników granicznych. Aby wiarygodniej przedstawić sytuację, dostarczono ciała zamordowanych więźniów obozów koncentracyjnych przebranych w mundury. Incydent ten wpisuje się w te same działania dywersyjne, co prowokacja gliwicka.

Po zakończeniu II wojny światowej Stodoły stały się integralną częścią Polski. Najpierw włączono je do gminy Rudy, która przynależała do powiatu raciborskiego w województwie śląsko-dąbrowskim, a od 1950 roku do województwa opolskiego. W 1954 roku Stodoły włączono w skład gromady Chwałęcice w powiecie rybnickim województwa katowickiego (stalinogrodzkiego). Pozostały powiązane z Chwałęcicami po reformie z 1973 roku i od 1 lutego 1977 roku stały się częścią Rybnika, zyskując status samorządowej dzielnicy miasta.

Na dalszy rozwój Stodół znacznie wpłynęła decyzja podjęta pod koniec lat 60. XX wieku o budowie Elektrowni Rybnik oraz utworzeniu na jej potrzeby sztucznego zbiornika wodnego, nazwanego Jezioro Rybnickie. W 1972 roku powstała zapora spiętrzająca wody rzeki Rudy o długości 975 metrów, a w sąsiedztwie zbudowano ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy dla rybnickiej elektrowni. Niestety, pod wodą znalazły się rozległe, niezamieszkane obszary na południowo-wschodnim krańcu terytorium dzielnicy.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Region Stodoły w Rybniku brzmi fascynująco, pełen cennych zabytków oraz atrakcji turystycznych. Oto kilka z nich:

• Dwór pocysterski – to barokowy budynek, który został wzniesiony w 1736 roku, a po przebudowie w 1774 roku zyskał na nowym wyglądzie. Dwór znajduje się w rejestrze zabytków od 17 marca 1966 roku (nr rej. A/603/66), a w latach 2020–2022 przeszedł rewitalizację, przekształcając się w restaurację Mona, która współtworzy wypoczynkowy ośrodek Bel Mon Resort,
• Meandry rzeki Rudy – to miejsce, w którym zachował się naturalnie meandrujący odcinek rzeki Rudy. Jest ono chronione w formie użytku ekologicznego i idealnie nadaje się na spływy kajakowe. Przystań kajakowo-rowerowa „Aktywni” znajduje się przy ulicy Księdza Szramka 11,
• Jezioro Rybnickie – tu można podziwiać zaporę oraz północny fragment zalewu bocznego Pniowiec, które oferują miejsca do kąpieli i wędkowania,
• Kolej wąskotorowa Stodoły–Rudy–Stanica – to jeden z dwóch czynnych odcinków w sieci Górnośląskich Kolei Wąskotorowych, który obecnie funkcjonuje w ruchu turystycznym w weekendy. Przystanek Stodoły znajduje się około 1,5 km na północ od centrum dzielnicy,
• Dom przy ulicy Stalowej 17 – to charakterystyczny przykład zabudowy z okresu międzywojennego. Przed domem znajduje się tablica pamiątkowa oraz pomnik, które upamiętniają, że w latach 1947–1958 mieszkała tam nauczycielka Stefania Wojtyłowa. W 1948 roku przebywał u niej bratanek Karol Wojtyła, który zakończył wówczas swoje studia.

Odwiedzając te miejsca, można poczuć wyjątkową atmosferę regionu oraz docenić jego bogate dziedzictwo kulturowe.

---

Oceń: Stodoły (Rybnik)

---